Έφηβοι – πως νιώθουν και πως σκέφτονται

Έχουμε ακούσει πολλές φορές την έκφραση ‘περνάει εφηβεία’ ή ‘έχει τα νεύρα του λόγω εφηβείας’ ή και ακόμα ‘αυτός είναι αιώνια έφηβος’.
Τι ξεχωριστό και ιδιαίτερο γίνεται σε αυτήν την ηλικία που έχει γίνει αντικείμενο προβληματισμού από μικρούς και μεγάλους. Ποια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της; Τι είναι αυτό που τη διαφοροποιεί από τις άλλες φάσεις της ανθρώπινης ανάπτυξης; Ποιος είναι ο έφηβος;

Πότε ξεκινάει η εφηβεία  

Η εφηβεία συνήθως ξεκινάει στην ηλικία των 11 με 12 χρόνων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα τα παιδιά θα μπουν στην εφηβεία στην ίδια ακριβώς ηλικία. Υπάρχουν παιδιά που δείχνουν σημάδια ανάπτυξης πολύ νωρίς και άλλα που αργούν. Κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης και αυτό θα πρέπει να γίνει κατανοητό τόσο από τους γονείς όσο και από τα ίδια τα παιδιά. Πολλές φορές οι γονείς ανησυχούν γιατί το παιδί τους δεν έχει ακόμη ψηλώσει ή δεν έχει βγάλει τριχοφυΐα όπως τα άλλα συνομήλικα παιδιά. Ακόμη και οι ίδιοι οι έφηβοι λόγω του ότι δεν θέλουν να διαφέρουν από το μέσο όρο, νιώθουν άσχημα είτε έχουν πρόωρη είτε καθυστερημένη ανάπτυξη. Εάν δεν συντρέχουν λόγοι υγείας, οι γονείς πρώτοι από όλους θα πρέπει να αποδεχτούν το ρυθμό ανάπτυξης των παιδιών τους για να μπορέσουν και εκείνα να αποδεχτούν τον εαυτό τους. Τα παιδιά αποκτούν τηνπρώτη αντίληψη για τον εαυτό τους μέσα από το βλέμμα των γονιών. Και μπορεί οι γονείς να ισχυρίζονται ότι ‘εγώ δέχομαι το παιδί μου όπως είναι’ αλλά να δείχνουν άλλα με το βλέμμα τους.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός εφήβου;
Σύμφωνα με πολυάριθμες έρευνες οι έφηβοι παρουσιάζουν λίγο έως πολύ τα εξής χαρακτηριστικά.

· Είναι αρνητικοί για όλα: Είναι μεγάλη έκπληξη για τους γονείς να βλέπουν το μέχρι πρότινος υπάκουο και πειθαρχημένο παιδί τους να εναντιώνεται σε όλα και να δείχνει ότι του ‘φταίνε τα πάντα’. Τα καλά νέα για τους γονείς, είναι ότι αυτή η άρνηση κρατάει μέχρι την ηλικία των 21 με 22 χρόνων και μετά το παιδί μπαίνει σε μία φάση συνεργασίας με τους γονείς του
· Επιζητούν την αυτονομία τους: οι έφηβοι αφήνουν τη στοργική αγκαλιά των γονιών τους και αναζητούν να βρουν ποιοι είναι και που πάνε. Θέλουν να αποφασίζουν οι ίδιοι για τη ζωή τους και πολύ συχνά έρχονται σε σύγκρουση με τους γονείς τους, οι οποίοι θέλουν να τους επιβάλλουν αυτό που θεωρούν ότι είναι για το ‘καλό τους’.
· Έχουν μία τάση για απομόνωση: θέλουν την ησυχία τους, κλείνονται στο δωμάτιο με τις ώρες και δεν συμμετέχουν σε οικογενειακές εκδηλώσεις. Οι γονείς πολλές φορές ανησυχούν για αυτή τη συμπεριφορά των παιδιών τους και την εισπράττουν ως αδιαφορία για εκείνους
· Είναι υπερευαίσθητοι, θίγονται και προσβάλλονται πολύ εύκολα: δίνουν σημασία σε μικρές λεπτομέρειες όπως για παράδειγμα πως θα τους φωνάξουν οι γονείς στο τηλέφωνο όταν τους καλούν οι φίλοι τους
· Είναι ισχυρογνώμονες και πεισμώνουν πολύ: συνήθως όμως τα θέματα για τα οποία επιμένουν δεν είναι τόσο σημαντικά για τη ζωή τους, παρά έχουν να κάνουν με το πώς θα κόψουν τα μαλλιά τους, εάν θα φορέσουν σκουλαρίκι ή εάν θα καθαρίσουν ή όχι το δωμάτιο τους.
· Είναι ρομαντικοί: οι νέοι αυτής της ηλικίας έχουν οράματα και σχέδια για ένα κόσμο πιο δίκαιο, έντιμο και καλό. Για αυτό και αρκετά συχνά ασχολούνται με το γράψιμο, τη σύνθεση, με τη μουσική ως τρόπους έκφρασης αυτών των σκέψεων και συναισθημάτων τους

Εφηβεία και σεξουαλικότητα
Στην εφηβική ηλικία ο άνθρωπος οργανώνεται ως φύλο (αγόρι ή κορίτσι). Έχουν ενεργή σεξουαλική συμπεριφορά και καλό είναι στα πλαίσια της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης σε αυτή την ηλικία να περνάμε στα παιδιά πως όπως κάθε συμπεριφορά έτσι και η σεξουαλική έχει τις συνέπειες της. Αυτές μπορεί να είναι μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, η μόλυνση από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή και η εμπλοκή σε μία βίαιη και κακή σχέση.

Εφηβεία και σχολική επίδοση
Οι γονείς πολύ συχνά αναφέρουν πως το παιδί που μέχρι πριν από λίγο ήταν άριστος μαθητής, δεν διαβάζει και παίρνει κακούς βαθμούς. Όλοι σχεδόν οι έφηβοι περνούν από μία τέτοια φάση και συχνά αντί να διαβάσουν τα μαθήματα του σχολείου τους, κάνουν εξωσχολικό διάβασμα. Συνήθως αυτή η φάση υποχωρεί και επανέρχονται στην αρχική τους απόδοση. Υπάρχουν και κάποια παιδιά που δεν περνάνε από μία τέτοια φάση και ο πιο πιθανός λόγος για αυτό είναι το ότι δεν θέλουν να χάσουν την καλή εικόνα που έχουν οι γονείς τους για εκείνα και για αυτό υποχωρούν και συμβιβάζονται, με αποτέλεσμα να εξακολουθούν να είναι άριστοι μαθητές.

Εφηβεία και επαγγελματικός προσανατολισμός
Η εφηβεία είναι η ηλικία στην οποία παίρνονται οι πρώτες επαγγελματικές αποφάσεις. Είναι πολύ σημαντικό για τον έφηβο να εξετάσει τι του αρέσει να κάνει, τι μπορεί να κάνει, τι του ταιριάζει να κάνει και ποιες οι οικονομικές, πολιτισμικές και κοινωνικές συνθήκες που θα του το επιτρέψουν να το κάνει. Υπάρχουν πλέον σύγχρονα κέντρα επαγγελματικού προσανατολισμού, όπου ο έφηβος σε συνδυασμό με ατομικές συνεδρίες και συμπλήρωση ερωτηματολογίων προσωπικότητας και ικανοτήτων ανακαλύπτει τις πιο κατάλληλες για εκείνον επαγγελματικές κατευθύνσεις.
Δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχνάμε πως όλοι οι έφηβοι δεν είναι ίδιοι. Παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, το οικογενειακό περιβάλλον, τα παιδικά χρόνια και όχι μόνο συμβάλλουν στη διαφορετικότητα τους. Αυτό όμως που μπορεί να βοηθήσει όλους τους γονείς και όχι μόνο αυτών που έχουν παιδιά στην εφηβεία είναι ο διάλογος και η καλή επικοινωνία μαζί τους.
Λουτσιού Ζαφειρούλα
Ψυχολόγος -Παιδοψυχολόγος-Παιδαγωγός